PREMIUM: Onderzoek Hoogwaterboerderij: waterinfiltratie veenweiden heeft tijd nodig
Het verhogen van de grondwaterstand naar -20 cm op alle percelen van de Hoogwaterboerderij van KTC Zegveld lukt niet zomaar. De verwachting is dat het tweede jaar beter gaat. De bergingscapaciteit bij een hoger grondwater- en slootpeil nam af, maar een hevige zomerbui werd door een mogelijk verbeterde sponswerking toch goed verwerkt. Dat blijkt uit de eerste resultaten van het onderzoek van het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC).
Het VIC onderzoekt met verschillende partijen of het lukt om een hoger grondwaterpeil op de Hoogwaterboerdij van KTC Zegveld te realiseren. Het belangrijkste doel is om te ontdekken wat een hoger grondwaterpeil voor een melkveebedrijf betekent. Een grondwaterstand van 20 centimeter beneden maaiveld zorgt volgens de huidige wetenschappelijke inzichten voor een minimale uitstoot van broeikasgasemissies, zoals CO2, methaan en lachgas. De onderzoekers kijken naar het effect van een hoge grondwaterstand op broeikasgasemissies, de bodem, de graskwaliteit en kwantiteit, diergezondheid en biodiversiteit.
Hoger grondwaterpeil
Het eerste jaar van het onderzoek was er vooral op gericht om te ontdekken of het lukt een hoger grondwaterpeil te realiseren. Het grondwaterpeil wordt geregeld met een waterinfiltratiesysteem met druk (drukdrainage) via drainbuizen. Het is in het eerste jaar niet gelukt op alle percelen de gewenste -20 cm te realiseren. Verder is het lastig om bij een start van de infiltratie in mei, als de grondwaterstand al is uitgezakt, het nog omhoog te krijgen. Het aangevoerde water blijkt vooral nodig om de hogere verdamping en gebruik door gras te compenseren.
Bagger in drainbuis
De onderzoekers wijzen erop dat niet eerder in Nederland een waterinfiltratiesysteem op deze schaal is aangelegd. Door de opschaling van perceel naar bedrijfsniveau is ook de aanleg en het management complexer geworden. Zo kwam er bagger in de drainbuizen terecht omdat op enkele plekken de drainbuizen niet goed waren aangesloten op de verzamelbuis. Dit is opgelost door de drainagebuizen door te spoelen. Daarnaast lijken de percelen tijd nodig te hebben om goed te kunnen reageren op waterinfiltratie. Zo waren er enkele percelen die in vergelijking met de andere percelen een hoog grondwaterpeil goed konden vasthouden. Deze percelen waren al een jaar eerder vernat door middel van een waterinfiltratiesysteem.
Waterinfiltratie effectiever
De bodem heeft een jaar of meer nodig om goed te reageren op waterinfiltratie om tot een hogere grondwaterstand te komen. De factor tijd kan ook de reden zijn dat de andere percelen in het eerste jaar beperkt reageren op de poging om de grondwaterstand te verhogen. De onderzoekers verwachten dat de waterinfiltratie in het tweede jaar effectiever zal zijn. Verder benadrukken ze dat de bodem/waterprocessen over meerdere jaren gevolgd moeten worden voordat ze conclusies kunnen trekken over het effect van grondwaterbeheer op grondwaterstanden.
Draagkracht
Een hoger grondwaterpeil resulteert, zoals verwacht, in een hoger bodemvochtgehalte en een lagere draagkracht. De bodem kan niet altijd begraasd worden. Althans, volgens de modellen. In de praktijk blijkt inmiddels dat de koeien de meeste tijd prima naar buiten konden in het natte voorjaar van 2021. Verder zijn er nog geen verschillen te zien tussen de verschillende koerassen qua melkproductie en diergezondheid die direct te linken zijn aan een hoog grondwaterpeil. Er worden drie verschillende koerassen onder natte omstandigheden met elkaar vergeleken, om te bepalen welk type koe het meest rendeert bij een hoog waterpeil. Het gaat hier om Holsteins, Jerseys en Blaarkoppen. Daarnaast wordt een groep Holstein koeien op een laag waterpeil gehouden, als referentiegroep.
Sponswerking
In theorie neemt de bergingscapaciteit van de bodem af als de grondwaterstand verhoogd wordt. Een stevige bui in de zomer werd echter goed verwerkt. Er stonden geen plassen op het land. Het zou kunnen dat de hogere vochtigheid van de bodem het hydrofobe karakter van de bodem tegengaat, waardoor de bodem de neerslag beter absorbeert. Het is nog te vroeg voor conclusies, maar de onderzoekers gaan dit volgen.
Inregeljaar
De onderzoekers benadrukken dat het eerste jaar ‘duidelijk een inregeljaar is.’ In 2021 hopen ze duidelijke verschillen in grondwaterpeil te zien tussen de systemen en daardoor verbanden te leggen tussen grondwaterpeil-draagkracht-grasproductie-graskwaliteit-melkproductie, gevolgen door vertrapping of rijschade en verdienmodellen.
Deelnemende partijen
Het onderzoek wordt uitgevoerd door onderzoekers van Wageningen University and Research, Louis Bolk Instituut, PPP Agro Advies en KTC Zegveld in opdracht van het Veenweiden Innovatiecentrum. Het onderzoek is mogelijk gemaakt met financiering van Regiodeal Bodemdaling Groene Hart, Provincie Utrecht, Provincie Zuid-Holland, LTO Noord Fondsen, het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap van Rijnland, Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden en Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard.