Toenemende bodemverdichting noopt tot acties
Het areaal verdichte ondergrond oftewel bodemverdichting in Nederland ligt gemiddeld op 45 procent, zo wordt geschat. Dat de gevolgen groot zijn, bleek tijdens het webinar over bodemverdichting van NPPL en Boerderij van de Toekomst gisterenavond (7 december).
Een gevolg is mindere beworteling, zeker in droge zomers van afgelopen jaren. Hierdoor komen de wortels niet meer bij het grondwater waardoor het gewas minder opbrengst geeft. Een ander effect is dat het water slecht kan infiltreren in de bodem, waardoor het grondwater moeilijk wordt aangevuld en ook dat het water het land afspoelt waardoor er verlies is van nutriënten en wellicht ook grond.
Opbrengstderving 2 of 3 procent
Ondergrondverdichting geeft blijvende schade aan de opbrengst, al is er wat herstel mogelijk door grondbewerking. “Echter, wanneer een grond eenmaal verdicht is, blijft de opbrengst altijd 2 procent achter ten opzichte van de situatie waarin er niet verdicht zou zijn”, zo gaf Derk van Dalen, Wageningen University & Research (WUR) open teelten, aan. “Komt er dan na 6 jaar wéér bodemverdichting overheen dan kan het opbrengstverlies oplopen naar 3 procent.”
Een van de oorzaken van bodemverdichting is zwaardere mechanisatie. Zo zijn de machinegewichten met ongeveer 40 procent toegenomen, maar is de breedte van de banden niet voldoende aangepast. “Met bredere banden wordt de verdichting van de toplaag wel verminderd, maar als je dezelfde aslast of wiellast naar de ondergrond houdt, dan wordt de grond nog steeds erg verdicht. Hierdoor zie je op het veld niet veel problemen door bijvoorbeeld insporing, maar verder in de ondergrond treedt er wel verdichting op.” In hoeverre verdichting optreedt, is erg afhankelijk van de vochttoestand van de bodem.
Ondergrondverdichting voorkomen
Ondergrondverdichting voorkomen kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door gebruik te maken van het wortelgestel van planten, zodat die als bodem- en structuurverbeteraar werken. Mechanische oplossingen zijn: bovenover ploegen, het verlagen van de onderbelasting door met lichtere werktuigen te rijden of te rijden met rupsbanden of tussentijds lossen – of in ieder geval op de kopakker, vaste rijpaden kiezen en met kleine, lichte en autonome machines grondbewerkingen uitvoeren.
Er zijn ook teeltmaatregelen, zoals eerder oogsten en groenbemesters gebruiken, om verdichting van de ondergrond tegen te gaan. Uit een poll bleek na afloop van het webinar dat de deelnemers het meest geloven in teeltmaatregelen; 72 procent van de deelnemers gaf aan hiermee bezig te zijn, 12 procent gelooft dat de oplossing ligt in vaste rijpaden, 3 procent denkt dat de oplossing ligt bij trekkers op rubsbanden en 8 procent gelooft in autonome robots.
Proef ‘mechanisch wormen’
Van Dalen lichtte ook het opheffen van ondergrondverdichting met een nieuwe techniek toe: ‘mechanisch wormen’’. Hiermee worden gaten in de grond geboord met boren met een kleine doorsnede of een grotere van 10 centimeter. Door gaten te boren, kunnen de plantenwortels beter door de verdichte laag heen groeien. Bij het boren van de grote gaten worden de gaten opgevuld met zand of compost. Afgelopen zomer is een proef gestart met mechanisch wormen. De resultaten zijn er nog niet, maar Van Dalen verwacht er veel van. “Er zijn eerdere onderzoeken geweest en daarvan waren de resultaten vrij goed.” Momenteel worden er metingen in het proefveld gedaan. Van Dalen verwacht dat de methodiek voor zowel zand- als kleigrond goed is.
Voor het webinar waren er meer dan 700 aanmeldingen. Vooral deelnemers met zand- en kleigrond waren aangehaakt.