Zijn de alarmerende berichten over de droogte eindelijk passé?
Al wekenlang komt het geregeld met bakken uit de hemel. Goed nieuws, na alle berichten deze zomer over toenemende droogte in Nederland. Heeft het grondwaterpeil zich de afgelopen perioden eindelijk kunnen herstellen? Een update over de droogte in zes vragen. Jean-Pierre Geelen28 oktober 2020, 12:17
Het regent alweer weken. Het zal onderhand toch wel voorbij zijn met die droogte waarover steeds werd bericht?
Helaas. Dit jaar ontstond voor het derde achtereenvolgende jaar tijdens het voorjaar en de zomer een fors neerslagtekort. Hoewel het in sommige gebieden behoorlijk veel regende in het najaar is dat tekort nog altijd niet opgelost. Volgens de jongste cijfers van het KNMI is het gemiddelde neerslagtekort nog altijd 209 millimeter. Dat is ongeveer de helft van het recordjaar 1976, maar ook nog altijd ongeveer de helft meer dan het gemiddelde. Deze oktobermaand viel 83 millimeter, precies wat ‘normaal’ is voor die maand.
Waar ging het fout?
Het voorjaar begon extreem droog in Nederland. In april en mei was dit voorjaar het droogste ooit, sinds de eerste metingen in 1906. Dat verschijnsel lijkt een trend: niet alleen waren de afgelopen drie jaren zeer droog, het KNMI becijferde eerder dat de maanden april en mei de laatste vijftig jaar bijna de helft droger zijn geworden dan daarvóór.
Na half mei vlakte de curve wat af, in juni tot onder het recordjaar 1976, met wat dalingen door regenval in juli en augustus. Eind augustus dook het gemiddelde onder dat van de 5 procent van droogste jaren, maar nog altijd is het tekort te groot.
Hoe komt het dat het voorjaar steeds droger wordt?
Niet zozeer door minder neerslag (daarin veranderde in die vijftig jaar niet zo heel veel), maar door meer verdamping. Door meer zonuren, minder bewolking, stijgende temperaturen en intensievere landbouw met zware machines (waardoor de bodem ‘verdicht’) is de bodem minder in staat water vast te houden.
Wanneer het voorjaar droog is, zakt het grondwaterpeil en loopt de natuur een achterstand op voor de zomer. In dat jaargetijde is verdamping van water door de warmte en door plantengroei het hoogst. Gevolg: het grondwaterpeil zakt nog verder, wat tot verdere verdroging leidt.
Is het erg dat het droger wordt?
Voor de burger is het misschien lekker dat die zonder regenjas naar buiten kan, maar voor de natuur (en een deel van de economie) is droogte desastreus. In de natuur leggen waterminnende planten en diersoorten het loodje, onder meer door het droogvallen van beken. De rivierdonderpad, de beekprik en de grote modderkruiper bleken in vele gebieden verdwenen door de droogte. Ook de populaties van verschillende soorten vlinders en libellen halveerden of verdwenen zelfs helemaal.
Ook voor de mens is droogte schadelijk: bij schaarste aan water verdrogen landbouwgewassen, waardoor boeren verlies lijden. De binnenscheepvaart komt in problemen wanneer het peil van rivieren te veel daalt. In het westen van het land dreigt verzilting van het bodemwater en werden dijken bedreigd door bodemverzakking als gevolg van droogte.
Is het overal even droog?
Nee. Het gemeten neerslagtekort is een landelijk gemiddelde. Er bestaan vrij grote regionale verschillen: vooral op de hoge zandgronden in het zuidoosten van het land, in sommige stukken van Zeeland en op de Waddeneilanden is het neerslagtekort met nog altijd meer dan 300 millimeter het hoogst. Het tekort is het laagst in delen van Zuid-Holland, Noord-Holland, Drenthe en Groningen.
Dat komt deels door verschillen de bodemsoort. Maar ook door weerverschillen in diverse gebieden. Uit de laatste gegevens van het KNMI blijkt dat het afgelopen maand grofweg in de oostelijke helft van het land het minst heeft geregend: hoe oostelijker hoe droger. De meeste neerslag viel in de kustgebieden.
Valt te voorspellen hoe droog het volgend jaar wordt?
Weersvoorspellingen zijn zelfs voor de dag van morgen al glad ijs, laat staan voor volgend jaar. Perioden van extremen kunnen elkaar afwisselen, en dat doen ze ook steeds vaker. Voor eventuele droogte van volgend jaar hangt alles af van de komende maanden. Wanneer het ‘normaal’ of liever nog ‘bovengemiddeld’ regent, kan het waterpeil zich herstellen tot voldoende hoogte om het volgende droogteseizoen (dat loopt van april tot oktober, wanneer de verdamping op z’n hoogst is) aan te kunnen zonder achterstand. Als het de komende tijd dus keihard plenst nét wanneer u naar buiten moet, schijnt de zon voor de natuur.